ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 10، دی 1403 ، شماره پی در پی 104

سبک شناسی تطبیقی نزار قبانی و شمس لنگرودی با تکیه بر مشابهات سبکی

صفحه (155 - 176)
عباسعلی کاشانی ، محمدعلی شفایی (آبان) (نویسنده مسئول)، اشرف چگینی
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1403

چکیده

زمینه و هدف: نزار توفیق قبانی(1923ـ 1998) و محمدتقی شمس لنگرودی(1329) از شاعران نامدار ادبیات معاصر سوریه و ایران هستند که در این مقاله با تکیه بر تشابهات سبکی، شعرشان در سه سطح زبانی، ادبی و فکری تحلیل شده است. هدف کلی این است که مشخص شود دو شاعر با وجود تعلق داشتن به دو ادبیات متفاوت، چه وجه شباهتی در زبان، ادبیّت و محتوا باهم دارند.

روش: این بررسی با مطالعه کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق اشعار قبانی و لنگرودی میباشد.

یافته ها: قبانی و لنگرودی در سطح زبانی از هنجار زبانی و قالب شعر کلاسیک عدول کرده اند و شعر نو و سپید سروده اند. قبانی با توجه به زمانه شاعری، دیرتر به شعر نو روی آورده است اما لنگرودی شاعر شاخص شعر منثور بعد از انقلاب اسلامی است. واج آرایی، جناس و تکرار واژه در موسیقی درونی آنها شاخصه سبکی دارد که در هر دو تکرار واژه بیشتر است. در سطح لغوی از واژه های روزمره و متداول زمانه استفاده کرده اند. واژه سازی و ترکیبات نو، علاقه مندی به کاربرد برخی واژه های مربوط به زندگی پیرامونشان شاخصه سبکی هر دوی آنهاست. در سطح نحوی، ادغام زبان کلاسیک و گفتاری، گرایش به زبان مردمی، نزدیک کردن زبان شعر به نثر، کوتاه نویسی و کاربرد ترکیبهای نو مشترک هستند. در سطح ادبی، شباهت آنها در نوآوری عناصرخیال کلاسیک، سادگی تصاویر و تصویرسازی از عناصر پیرامونشان میباشد. این شباهت در آرایه های تشبیه، استعاره، نماد و تلمیح فراوانی دارد. دغدغه مشترک آنها در سطح فکری، همسویی با واقعیت جامعه، مشکلات انسان معاصر و انتقادات اجتماعی سیاسی است. نگاه رمانتیسمی به مسأله عشق، انعکاس مسائل مهم جامعه از جمله مسأله فلسطین و قدس در شعر قبانی، انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در شعر لنگرودی وجه تشابه آنهاست و تفاوت آنها توجه به عواطف شخصی و مشکلات جامعه خودشان است که در این محتواها دیده میشود.

نتیجه گیری: آنچه که این دو شاعر را با زبان متفاوت کنار هم قرار میدهد، نوع برخورد آنها با زبان، ادبیّت، فرم و شکل و اندیشه است. هر دو با نگرش تازه به شعر روی آوردند و با عبور از سنت شعر کلاسیک به نوآوری دست یافتند. زبان تازه، خیال تازه و محتوایی همسو با واقعیت جامعه معاصر، مناسب عواطف روحی انسان معاصر دارند.

کلمات کلیدی
سبک شناسی , لنگرودی , قبانی , بررسی تطبیقی.

• جلالی، محمدامیر.(1399). «ساختارشناسی اوزان رایج و وزنهای نوپدید در شعر فارسی». متن پژوهی ادبی. ش86:صص 127ـ 161
• دهقان،علی، رزیفام، حسین.(1392). «شعر ایماژیستی شمس لنگرودی و تأثیر سبک هندی، هایکو و کاریکلماتور در آن». زیبایی شناسی ادبی. ش17: صص 31ـ58
• رضاتاجی، مرجان.(1395). خورشید نیمه شب(تحلیل و شکل‌شناسی اشعار شمس‌لنگرودی). تهران: تیرگان.
• ژون، سیمون.(1390). ادبیات عمومی و ادبیات تطبیقی رساله راهبردی. ترجمه حسن فروغی. تهران: سمت.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1359) .شعر معاصر عرب. تهران: طوس.
• طایفی، شیرزاد، رضایی حمزه کندی، وحید.(1395). «نگرش تطبیقی به سبکهای شعر فارسی و عربی». همایش ارتباطات، زبان و ادبیات فارسی و مطالعات زبان شناختی، صص: 1ـ 10
• فعلی، بهنام، قیاسی، سارا، مرادیان، سوده. (1395). بررسی و تطبیق سبک شعری شاعران عرب با مشاهیر ایرانی. کرمانشاه: سارینا پژوه.
• فیاض منش، پرند، صفایی، علی،چراغی، رضا. (1397).«تحلیل نشانه های بلاغی در عاشقانه های شمس لنگرودی». پژوهشنامه ادب غنایی. ش31: صص 194ـ 171
• قبانی، نزار .(1382). تا سبز شوم از عشق: شعرهای عاشقانه و نثر نزارقبانی. به کوشش موسی اسوار. تهران: سخن.
• ......... .........(1986). ألاعمال ألسیاسیه ألکامله. ألجزء ألسادس. چاپ دوم. بیروت: منشورات قبانی.
• .......... ......(1356). داستان من و شعر. ترجمه غلامحسین یوسفی. یوسف حسین مکار. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
• ..............(1384). باران یعنی تو برمیگردی. ترجمه یغما گلرویی.تهران: دارینوش.
• .............. (1395). گزیده اشعار سیاسی نزار قبانی. برگردان اسماء خواجه زاده. تهران: نیماژ.
• لنگرودی، شمس .(1395). تا شادمانه مرا ببینند (گزیده شعرهای شمس لنگرودی). گزینش علیرضا بهنام. تهران: سرزمین اهورایی.
• .................... (1398). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
• مرشدی، بهاءالدین(1387) .«این عصیانگر محجوب: نگاهی به زندگی محمد شمس لنگرودی». نشریه گوهران، ش19 و 20: صص 11ـ 16
• ملک‌زاده، داوود، فرزاد، عبدالحسین، ثابت‌زاده، منصوره.(1402). «بررسی سبک‌شناسی ساده نویسی در اشعار بیژن جلالی، عمران صلاحی و شمس لنگرودی»، ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). شماره 7(پیاپی:89): صص 253ـ 275
• میرقادری، ابوالفضل.(1385). شعر تأملی در ادبیات عربی معاصر. شیراز: نوید.
• واثقی،علی.(1356). مصاحبه با دو شاعر عرب محمود درویش و نزار قبانی . تهران: چاپخش.